Testament opstellen

Elke maand gaan er 25.000 mensen naar de notaris voor het opstellen van een testament. Jij binnenkort ook? Lees dan de uitleg hieronder, bekijk de gratis modellen en vul de checklist in. Door je goed voor te bereiden haal je meer uit het gesprek met de notaris en gaat de kwaliteit van je testament omhoog.

1. Wat is een testament?

Hoewel het Burgerlijk Wetboek een volledig boek wijdt aan het erfrecht, kom je nergens het woord testament tegen. De wet spreekt van “uiterste wilsbeschikkingen”, zoals erfstellingen en legaten, die opgenomen kunnen worden in een “uiterste wil”. In beginsel moet een uiterste wil bij notariële akte worden gemaakt. In de praktijk wordt dit een testament genoemd.

De meeste mensen weten niet dat je ook zelf een testament kunt maken, mits je die officieel in bewaring geeft aan de notaris. Daarin kun je precies hetzelfde regelen en het is net zo geldig. Goedkoper is het niet want de notaris moet van de bewaargeving van een testament een notariële akte opstellen. Niet aan beginnen dus. Wat je wel kunt overwegen is een codicil. Dat is een onderhandse, door je zelf met de hand geschreven, uiterste wil waarbij je onder andere sieraden en zaken uit de inboedel kunt legateren. Het benoemen van een executeur of erfgenaam is niet mogelijk bij codicil. Ook kun je bij codicil geen geld of onroerende zaken legateren.

Een testament is persoonlijk en eenzijdig. Persoonlijk betekent dat een gevolmachtigde niet je testament kan wijzigen. Een gevolmachtigde in een levenstestament kan wel schenkingen doen bij leven maar niet bepalen wat er met je vermogen gebeurt na je overlijden. Eenzijdig betekent dat je als echtpaar twee testamenten nodig hebt. Iedere persoon maakt dus een eigen testament waarbij niemand anders partij kan zijn. In Nederland is het niet mogelijk om in een contract af te spreken wat er met je erfenis gebeurt.

Het is goed om te weten dat je een testament altijd kunt herroepen. Dit kan bij elke notaris. Je hoeft dus niet terug naar de notaris die het vorige testament heeft gemaakt.

2. Aandachtspunten voor stellen

Een groot deel van alle testamenten wordt gemaakt door stellen. Tot 2003 was er geen wettelijke langstlevende regeling voor gehuwden. Vroeger was het gebruikelijk om een langstlevende testament te maken op het moment dat je een huis kocht. Zonder testament zouden de kinderen hun langstlevende ouder uit huis kunnen zetten. Sinds de invoering van het nieuwe erfrecht is de langstlevende echtgenoot standaard beschermd op grond van de wet. Toch laten veel stellen nog steeds een testament opstellen. Daarvoor zijn veel redenen:

Stellen trouwen niet meer of pas op veel latere leeftijd. Samenwoners met kinderen vallen niet onder de wettelijke regeling en erven alleen van elkaar als ze een testament maken.
Er zijn veel meer samengestelde gezinnen met kinderen uit eerdere relaties. De wettelijke regeling is vooral bedoeld voor stellen die samen kinderen hebben. Als er stiefkinderen zijn, is het verstandig om een testament te maken. Ook als je getrouwd bent.
Bij oudere stellen is er veel interesse in onderwerpen als erfbelasting, zorgkosten en vertegenwoordiging.

Voor jonge stellen zijn dit belangrijke punten om over na te denken:

Een langer testament hoeft niet duurder te zijn. Je kunt in één testament meerdere scenario’s opnemen. Dit betekent dat je niet terug hoeft naar de notaris als je een kind krijgt of in het huwelijk treedt.
Wie zorgt er voor de kinderen als jullie samen wat overkomt? Voor dit geval kun je een voogd, executeur en testamentair bewindvoerder benoemen.
Waar moet de erfenis heen bij een gezinsoverlijden? Bijvoorbeeld naar beide families, vrienden of een goed doel?
Als je geen kinderen hebt, bespreek met de notaris dan het verschil tussen een dertig dagen clausule, een tweetrapsmaking en een reserve erfstelling.

Voor oudere stellen zijn dit belangrijke punten om over na te denken:

Hoe hoog is de erfbelasting met een standaard testament en is het mogelijk om hier op te besparen? Bijvoorbeeld door een opvullegaat bij het eerste overlijden en een kleinkindlegaat bij het tweede overlijden. Tip: bekijk de video’s hierover op mijn YouTube kanaal!
Wat gebeurt er met de erfenis als een kind gaat scheiden of – je wilt er liever niet aan denken – als een kind eerder dan jullie overlijdt?
Moet de erfenis bij leven al naar de kinderen, bijvoorbeeld als de laatste van beiden in het verpleeghuis zit?

3. Aandachtspunten voor alleenstaanden

Voor alleenstaanden zonder kinderen kan het een behoorlijke opgave zijn om een testament te maken. Als je geen voor de hand liggende erfgenaam hebt, twijfelen veel testateurs tussen familie, vrienden en goede doelen. Een combinatie kan ook, maar daar wordt het wel ingewikkelder van. Ik raad je aan om in elk geval de volgende punten te regelen:

Leg je wensen over de uitvaart vast en wijs iemand aan die dit gaat regelen. Je kunt alle taken neerleggen bij één executeur maar je kunt er ook twee benoemen met verschillende taken. Denk bijvoorbeeld aan het benoemen van een executeur die je uitvaart regelen en een executeur die de erfenis afwikkelt.
Je erfgenaam heeft automatisch recht op de inboedel. Misschien zit diegene daar helemaal niet op te wachten. Denk bijvoorbeeld aan een goed doel of iemand die oud is en ver weg woont. Je kunt de inboedel ook legateren aan een andere persoon. Een tweede optie is dat je de notaris tot executeur benoemt en bepaalt dat de inboedel naar de kringloop mag. Een derde optie is dat je zelf een codicil maakt waarbij je de inboedel verdeelt.
Houd er rekening mee dat iemand eerder dan jou kan overlijden. Bespreek met de notaris het verschil tussen aanwas en plaatsvervulling en neem daarover iets op in je testament. Tip: bekijk de voorbeelden van erfstellingen in de gratis modellen.
Maak altijd een levenstestament. Daarmee voorkom je dat niemand bevoegd is als jij plotseling in het ziekenhuis ligt of in het verpleeghuis belandt. Of nog erger, dat een familielid jouw zaken gaat regelen terwijl je dat beslist niet wilt.

4. Verzekeringen

Vooral jonge mensen met een koophuis sluiten hoge overlijdensrisicoverzekeringen af. Vaak bepaalt je testament niet wie de uitkering erft bij je overlijden. Bijvoorbeeld omdat je een kruislingse verzekering hebt. Dit houdt in dat je partner jouw leven heeft verzekerd. Hij of zij krijgt de uitkering dus rechtstreeks van de verzekeraar. Jouw testament bepaalt niet wie dit vermogen erft. Ook niet als jullie kort na elkaar overlijden! Daar gaat het testament van je partner over als hij of zij na jou overlijdt.

Ook voor alleenstaanden is de inhoud van een eventuele polis van belang. Denk bijvoorbeeld aan het geval dat je gescheiden bent en dat je niet wilt dat je ex bepaalt wat er met je erfenis gebeurt. Als de verzekeraar een bedrag uitkeert aan je minderjarige kinderen, dan gaat je ex daar over op grond van het ouderlijk gezag. Je testament heeft daar geen invloed op. Mogelijk kun je bij de verzekeraar wel een bewindvoerder aanwijzen die de uitkering beheert totdat je kinderen volwassen zijn.

Afhankelijk van de inhoud van de polis kan de uitkering ook belast zijn met erfbelasting. Zoek daarom altijd uit hoe het in jouw geval is geregeld en of je iets moet regelen in je testament of bij de verzekeraar.

5. Erfbelasting

Het bijzondere van de Nederlandse erfbelasting is dat deze voor iedere erfgenaam afzonderlijk wordt berekend. Ook heeft iedere erfgenaam recht op een eigen vrijstelling. Dit heeft tot gevolg dat de inhoud van je testament invloed heeft op de hoogte van de erfbelasting. Als je bijvoorbeeld een extra erfgenaam toevoegt, ontstaat er een extra vrijstelling. En als je iets nalaat aan een goed doel, gaat er van dat deel van je erfenis helemaal geen belasting af.

Je kunt zelfs erfbelasting besparen zonder een extra erfgenaam of goed doel op te nemen in je testament. Veel echtparen verhogen het erfdeel van de langstlevende, waardoor de erfdelen van de kinderen omlaag gaan. De langstlevende heeft namelijk een grotere vrijstelling dan de kinderen. Bij een gemiddeld vermogen en een standaard testament wordt die vrijstelling maar deels gebruikt. Door de vrijstelling “op te vullen” met een opvullegaat gaat de erfbelasting bij het eerste overlijden omlaag.

Wie geen partner of kinderen heeft, kan de belasting verlagen door meer erfgenamen te benoemen. Wil je bijvoorbeeld een koophuis nalaten aan je beste vriendin? Overweeg dan om haar kinderen ook tot erfgenaam te benoemen. Hierdoor valt een groter deel van je erfenis onder een lager tarief. Dit scheelt 10% erfbelasting. Van elke euro blijft er dus tien cent extra over.

6. Wat je niet kunt regelen in een testament

Sommige belangrijke onderwerpen kun je niet regelen in een testament. Een reeds eerder genoemd voorbeeld is de uitkering op grond van een overlijdensrisicoverzekering. Een aanpassing van de begunstiging moet je bij de verzekeraar regelen.

Een tweede voorbeeld is het verlenen van een algemene volmacht. Steeds vaker eindigt het leven met een periode van wilsonbekwaamheid. In dat geval moet iemand anders jouw vermogen beheren, je bankzaken regelen en jou vertegenwoordigen bij instanties. In een testament kun je geen volmacht opnemen. Dit is verboden in de Wet op het notarisambt. Veel mensen laten daarom tegelijk met hun testament ook een levenstestament maken. Dat is een bijna onbeperkte volmacht aan je vertrouwenspersoon. Bijvoorbeeld je partner of één van de kinderen. Al meer dan 1 miljoen Nederlanders hebben dat geregeld!

7. Wat moet er in een testament staan?

Zoveel mensen, zoveel wensen. Testamenten zijn heel verschillend. Het kortste testament dat je kunt maken is een herroeping. Dit kan op één pagina. Het langste testament is een meerkeuze-testament voor vermogende echtparen met kinderen en kleinkinderen. De langste tekstmodellen voor die situatie gaan richting de dertig (!) pagina’s.

Voordat je naar de notaris gaat, is het handig om te weten wat er mogelijk is. In deze uitgebreide gratis voorbeelden vind je alle gebruikelijke clausules:

Voor meer uitleg over de opties in de modellen kun je de video’s op mijn YouTube kanaal bekijken.

8. Hoe verloopt het proces bij de notaris?

Dit is de gebruikelijke procedure voor het opstellen van een testament:

Je neemt contact op met een notariskantoor om een afspraak te maken voor een eerste bespreking. Omdat er grote verschillen zijn in de tarieven is het slim om eerst een paar offertes op te vragen voordat je een notaris kiest.
In het gesprek op kantoor worden alle opties en je wensen besproken. Meestal heb je dit gesprek met een kandidaat-notaris of toegevoegd notaris.
Er wordt een concept testament gemaakt dat je toegestuurd krijgt.
Als het concept akkoord is, neem je contact op met het kantoor om een afspraak te maken voor de ondertekening.
Na de ondertekening bewaart de notaris het origineel in de kluis. Zelf krijg je een officiële kopie.

9. Checklist testament

Vul de handige checklist hieronder in en neem deze mee naar de notaris zodat je niks vergeet. Als er iets in de checklist staat wat je niet meteen begrijpt, kijk dan even naar de opties in de modellen. Ik heb mijn best gedaan om de teksten zo begrijpelijk mogelijk te maken. Er is een redelijke kans dat je zonder verdere uitleg snapt wat de verschillen tussen de opties zijn.